Άρθρο της Μάρως Βασιλειάδου
Λένε ότι ο άτλαντας, αυτή η συλλογή που περιέχει χάρτες της Γης ή μιας συγκεκριμένης γεωγραφικής περιοχής, πήρε το όνομά του από τον μυθολογικό Ατλαντα, τον αδελφό του Προμηθέα που κρατούσε στην πλάτη του τη Γη και ολόκληρο τον ουράνιο θόλο. Στην πορεία συνέδεσαν το όνομα του Ατλαντα με την αστρονομία και τη γεωγραφία, αλλά η σχέση του επίσης με τον κόσμο της φαντασίας ίσως και να υπονοείται και από τον Πλάτωνα, που τον θεωρούσε έναν από τους βασιλείς της μυθικής Ατλαντίδας.
Εν έτει 2020, στην πιο αταξίδευτη χρονιά των τελευταίων δεκαετιών της ανθρωπότητας, ένας άτλαντας αποτελεί κάτι σαν ποιητικό αντικείμενο, μια εικαστική νοηματική μεταφορά. Η χρηστικότητά του μπαίνει σε δεύτερη μοίρα και ενεργοποιείται η ικανότητά του να εμπνέει σκέψεις και νοερές εξερευνήσεις.
Έως ότου λήξουν οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί, μπορούμε και πάλι να ταξιδέψουμε δισδιάστατα τον πλανήτη Γη, μέσω των βιβλίων. Προφανώς κανείς δεν αμφισβητεί την αξία της δορυφορικής γεωδαισίας και των τρισδιάστατων ψηφιακών πλοηγήσεων. Αυτή ωστόσο η επιβεβλημένη ακινησία μάς αφήνει χώρο και χρόνο να συναντηθούμε πιο δημιουργικά με τη γεωγραφία και τους χάρτες. Ο πρώτος σύγχρονος άτλαντας άλλωστε, που τυπώθηκε το 1570 από τον Αβραάμ Ορτέλιους, Φλαμανδό χαρτογράφο και γεωγράφο, ονομαζόταν «Theatrum Orbis Terrarum», δηλαδή «Το θέατρο του κόσμου».
Με τους δικούς τους «Χάρτες», το βιβλίο που μόλις πριν από λίγο καιρό κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη, οι δύο Πολωνοί συγγραφείς-εικονογράφοι δημιούργησαν και αυτοί ένα ευφάνταστο «θέατρο του κόσμου». Οπως παραδέχονται και οι ίδιοι, εξάλλου, αγαπούν τους παλιούς χάρτες και τις παλιομοδίτικες εγκυκλοπαίδειες με τα αμέτρητα μικροσκοπικά σχέδιά τους.
Για να μπορεί να ταξινομηθεί σε ένα συγκεκριμένο λογοτεχνικό είδος, το βιβλίο της Αλεξάντρα Μιζελίνσκα και του Ντανιέλ Μιζελίνσκι θεωρείται παιδικό και έχει τον υπότιτλο «Ενα εικονογραφημένο ταξίδι στον κόσμο». Οι δημιουργοί του, εικονογράφοι, σχεδιαστές παιχνιδιών, ιστοσελίδων και γραμματοσειρών που ειδικεύονται σε εκπαιδευτικά βιβλία με εικόνες για παιδιά, έκαναν έναν σχεδιαστικό άθλο: 59 μεγάλοι χάρτες ταξιδεύουν τον αναγνώστη σε 50 χώρες και 6 ηπείρους με τη βοήθεια των εικόνων. Κάθε χάρτης, που απλώνεται σε δύο μεγάλες σελίδες διαστάσεων περίπου 27×37 εκ., μοιάζει με ένα «Δωμάτιο των θαυμάτων» και είναι γεμάτος με δεκάδες, ζωγραφισμένες στο χέρι, λεπτομέρειες από τη χλωρίδα, τη πανίδα, την ιστορία, την επιστήμη, την τέχνη, τον πολιτισμό και τους ανθρώπους του τόπου που παρουσιάζει.
«Μας πήρε τρία χρόνια για να δημιουργήσουμε αυτό το βιβλίο», λένε οι δημιουργοί στη θαυμάσια ιστοσελίδα που παρουσιάζει τη δουλειά τους. «Καταγράψαμε τον πρώτο χάρτη το 2009. Ξεκινήσαμε με την Πολωνία και μετά φτιάξαμε τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία. Αυτοί οι τρεις χάρτες ήταν η δοκιμή μας. Φαινόταν ότι το εγχείρημα μπορούσε να λειτουργήσει, αλλά δεν το δείξαμε σε κανέναν μέχρι να ολοκληρώσουμε περίπου 20 χάρτες. Με αυτό το υλικό πήγαμε στον εκδότη μας».
Ευτυχώς ο επίσης Πολωνός εκδότης τους αποφάσισε να παλέψει για το βιβλίο, και να επιτρέψει στο ζεύγος Μιζελίνσκι – Μιζελίνσκα να σχεδιάσει τον κόσμο ακριβώς όπως τον ήθελε, χωρίς να τον στριμώξει σε ένα κλασικό για βιβλίο σχήμα Α4. Στην πορεία, το ζευγάρι έφτιαξε περισσότερες από 4.000 εικονογραφήσεις και δύο νέες γραμματοσειρές που θα ταίριαζαν με τα υπόλοιπα σχέδια. Η δημιουργία των γραμματοσειρών διήρκεσε έξι μήνες.
«Χρειαζόμασταν δύο εβδομάδες για κάθε χάρτη», θυμούνται. «Αφού το τελειώσαμε, εργαστήκαμε για τρεις μήνες με τον εξαιρετικό, υπομονετικό επιμελητή μας για να ελέγξουμε κάθε πληροφορία στο βιβλίο και να αποφύγουμε τα λάθη». Το 2016 ωστόσο αποφάσισαν ότι δεν ήταν ικανοποιημένοι με ορισμένες λεπτομέρειες. Αρχισαν λοιπόν να κάνουν τροποποιήσεις, μετακίνησαν στοιχεία, εμπλούτισαν κάποια κείμενα και φρεσκάρισαν πάνω από 200 σχέδια. Αυτό τους πήρε και άλλα τρία χρόνια.
‘Εχουν βραβευθεί με δύο από τα σημαντικότερα βραβεία στον τομέα της παιδικής λογοτεχνίας (το Prix Sorcières στη Γαλλία και το Premio Andersen στην Ιταλία) και έγιναν διεθνές μπεστ σέλερ: το βιβλίο κυκλοφορεί σε περισσότερες από 30 χώρες και έχει πουλήσει πάνω από τρία εκατ. αντίτυπα. Επίσης το πολύ μεγάλο του σχήμα δημιούργησε μια νέα εκδοτική τάση στα παιδικά εικονογραφημένα βιβλία, προκαλώντας τους βιβλιοπώλες να επανασχεδιάσουν τα ράφια τους. Στην ελληνική έκδοση τη μετάφραση έχει κάνει η Αναστασία Χατζηγιαννίδη.
Όταν θα διαβάζετε τους «Χάρτες», μη βιάζεστε να γυρίσετε τις σελίδες. Η ανάγνωση είναι ένα ταξίδι που μπορεί να διαρκέσει πολύ καιρό. Ειδικά σε αυτό το βιβλίο, που απευθύνεται σε αναγνώστες-περιηγητές, σημασία δεν έχει ο προορισμός αλλά η διαδρομή με τις λοξοδρομήσεις και τις περιπέτειές της.
Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη.
