Ο κύκλος του ψωμιού.

Tο όργωμα 

Μόλις έπιαναν οι πρώτες βροχές του φθινοπώρου και μαλάκωνε το χώμα, άρχιζε το όργωμα. Έπρεπε να ετοιμαστεί το χώμα να γίνει αφράτο δηλαδή, για να δεχτεί το σπόρο. Τότε δεν είχαν μηχανές και

χρησιμοποιούσαν ζώα για να τους βοηθούν στο όργωμα, που έσερναν το αλέτρι. Το αλέτρι ήταν ξύλινο και το έδεναν συνήθως σε δυο άλογα ή σε δυο βόδια. Στο όργωμα πρόσεχαν να πατάει το ένα ζώο μέσα στο διπλανό αυλάκι, για να γίνεται ίσιο.

Η σπορά

Παλαιότερα η σπορά γινόταν με το χέρι. Άρχιζε στα τέλη του Σεπτέμβρη και τελείωνε το Δεκέμβρη. στις 14 Σεπτεμβρίου, ημέρα του Σταυρού, οι γεωργοί πήγαιναν στην εκκλησία λίγο σπόρο να τον ευλογήσει ο παπάς. Μετά τον έπαιρναν και τον ανακάτευαν με τον υπόλοιπο σπόρο, για να έχουν καλή σοδειά. Άλλοι κρατούσαν αγιασμό και ράντιζαν το σπόρο για να πάρει ευλογία. Αφού τελείωνε το όργωμα, έριχναν το σπόρο με το χέρι. Το σπόρο τον είχαν μέσα σε ένα «δισάκι» (διπλό σάκο), που στη μέση είχε ένα άνοιγμα, για να το κρεμάνε στο λαιμό. Δηλαδή, είχαν ένα σάκο μπροστά και έναν πίσω. Όταν άδειαζε λίγο ο μπροστινός σάκος, έφερναν μπροστά τους τον πίσω σάκο, για να μην κουράζονται από το μεγαλύτερο βάρος του. Αυτό συνεχιζόταν μέχρι να αδειάσουν οι σάκοι, οπότε τους ξαναγέμιζαν. Αφού τελείωνε η σπορά, για να σκεπαστεί ο σπόρος με χώμα, έκοβαν ένα μεγάλο κλωνάρι δέντρου και το σβάρνιζαν στο χωράφι. 

Το σβάρνισμα

Στη συνέχεια γινόταν το σβάρνισμα με τη σβάρνα, που έσερνε το ζώο, για να στρώσει το χωράφι και να σκεπαστεί ομοιόμορφα ο σπόρος. Αφού τελείωνε η σπορά, περίμεναν τις βροχές, για να ποτιστούν τα χωράφια και να βλαστήσει ο σπόρος.Σε περιόδους μεγάλης ξηρασίας, μην μπορώντας να κάνουν κάτι άλλο, απευθύνονταν στον ιερέα του χωριού να κάνει λιτανεία. Έπαιρναν τα εικονίσματα και τα λάβαρα από την εκκλησία και πήγαιναν στα χωράφια. Εκεί ο ιερέας διάβαζε ευχές και όλοι μαζί παρακαλούσαν το Θεό να βρέξει.

Ο θερισμός

Στις αρχές του καλοκαιριού, τα σιτάρια ωρίμαζαν και άρχιζε το θέρος. Τα στάχυα θερίζονταν με τα δρεπάνια, γίνονταν δεμάτια και μεταφέρονταν στα αλώνια. Ο θερισμός είναι η εργασία για τη συγκομιδή των σιτηρών και γίνεται μετά από το ωρίμασμα των καρπών, δηλαδή στα τέλη Μαΐου στις θερμές περιοχές και στα νησιά, τον Ιούνιο στις υπόλοιπες περιοχές και τον Ιούλιο στα ορεινά μέρη. Το πότε ακριβώς εξαρτάται από τι θα κάνουν με το σιτάρι. Αν το θέλουν για αλεύρι πρέπει οι κόκκοι του να έχουν σκληρύνει.

Ο θερισμός γινόταν ή με το χέρι από εξασκημένους εργάτες και εργάτριες ή σήμερα πια με θεριστικές μηχανές. Οι εργάτες για το θερισμό χρησιμοποιούσαν το δρεπάνι, που είναι γνωστό θεριστικό εργαλείο από τα πολύ παλιά χρόνια. Το δρεπάνι αποτελείται από μια ξύλινη λαβή και μια πριονωτή λεπίδα, που έχει το σχήμα μισοφέγγαρου. Ο θεριστής πιάνει με το αριστερό του χέρι μια δέσμη σιτηρών, τα χερόβολα, και με το άλλο, σύροντας το δρεπάνι προς το μέρος του, τα κόβει. Πολλά χερόβολα σχηματίζουν ένα δεμάτι που δένονται από εργάτες που ακολουθούν τους θεριστές. 

Το Αλώνισμα

Το αλώνισμα γινόταν στο αλώνι, πέτρινο ή πήλινο, για να είναι σκληρό και βρισκόταν σε ψηλό μέρος, για να γίνεται πιο εύκολα το λίχνισμα. Γύρω - γύρω υπήρχε περιτείχισμα, για να μη σκορπίζονται οι σπόροι κατά την εργασία του αλωνισμού. Το αλώνισμα γινόταν έτσι: Χτυπούσαν τα στάχυα με πολλή δύναμη, είτε με το χέρι ή με ζώα για να αποχωριστεί ο καρπός από τα υπόλοιπα στελέχη.

Επειδή με το χέρι το χτύπημα είναι δύσκολο, χρησιμοποιούσαν εργαλεία, όπως είναι ο κόπανος ή δάρτης ή δικάβαλος ή λιοράβδι.  Το αλώνισμα είναι δύσκολη και σκληρή εργασία. Εξαντλούνται και τα ζώα και οι ίδιοι οι άνθρωποι. Ο κυπριακός λαός λέει για το αλώνισμα το παρακάτω τετράστιχο: "Βόδι να μην αλώνιζε, κόρη να μην εγέννα, και νιος να μην εθέριζε, ποτέ του δεν εγέρνα". Όταν θεριστούν τα στάχυα, σκορπίζονται στο αλώνι.

Το λίχνισμα

Ακολουθούσε το "λίχνισμα". Μετά το χωρισμό του καρπού από τα υπόλοιπα στελέχη, γινόταν το λίχνισμα ή ανέμισμα ή ξανέμισμα, για να μείνει το καθαρό σιτάρι και μετά να το μεταφέρουν σε ειδικές αποθήκες.Με την βοήθεια του αέρα, και ένα εργαλείο τη δικράνα, ο καρπός ξεχώριζε και έμενε στο αλώνι. 

Το σάκιασμα.

Η επόμενη εργασία ήταν το σάκιασμα του καρπού και η αποθήκευση του στα κελάρια, όπου φυλάσσονταν και προστατεύονταν με τη χρήση συγκεκριμένων φυτών (βοτάνων) που απομάκρυναν από τον καρπό τα παράσιτα (ψείρες, σκουλήκια κ.ά.).

Το άλεσμα.

Στη συνέχεια το σιτάρι το πήγαιναν στο μύλο για να αλεστεί.

Ζύμωμα - ψήσιμο.

Το ζύμωμα γινόταν σε ξύλινες σκάφες και έπειτα το ζυμάρι μεταφερόταν με τις πινακωτές όπου φούσκωνε και μετά τοποθετούνταν στο φούρνο για να ψηθεί.

Καλή μας όρεξη!

Ο κύκλος του ψωμιού. Αναδημοσίευση υλικού, με επιλογή και προσαρμογή , από την ομώνυμη εργασία του Ζάννειου σχολείου (Ηράκλειο, 2014).