Το ξεκίνημα του Σεπτεμβρίου αποτελεί για τους περισσότερους μαθητές μια μάλλον δυσάρεστη περίοδος: οι καλοκαιρινές πλησιάζουν στο τέλος τους, η επιστροφή στα θρανία και το πρωινό ξύπνημα στριφογυρνά ολοένα και περισσότερο στο μυαλό τους, οι απαραίτητες ετοιμασίες ξεκινούν για τη βαρετή καθημερινότητα στη σχολική αίθουσα.
Ναι, σίγουρα η εκπαίδευση είναι ζωτικής σημασίας, αλλά δεν θα είχε περισσότερο πλάκα αν υπήρχε ένα σχολείο όπου θα μπορούσαν οι μαθητές να κάνουν ό,τι θέλουν; Και όμως, υπάρχει!
Υπάρχουν πολλά ακόμη περίεργα και ασυνήθιστα σχολεία ανά τον κόσμο… Σχολικές αίθουσες σε σπηλιές, αποβάθρες τρένων και βάρκες, σχολεία χτισμένα εξ ολοκλήρου κάτω από τη γη, hi-tech χώροι διδασκαλίας, σχολεία φιλικά προς τους ομοφυλόφιλους ή αποκλειστικά για… μάγους.
Ας ρίξουμε μια ματιά στα παράξενα αυτά σχολεία του κόσμου…
Μάθημα σε βάρκες
Μπορεί σε εμάς να μοιάζει διασκεδαστικό, η ιδέα για τα σχολεία αυτά όμως προέκυψε από μια δυσάρεστη πραγματικότητα: Δύο περίπου φορές το χρόνο, το Μπαγκλαντές πλήττεται από πλημμύρες, με αποτέλεσμα εκατομμύρια άνθρωποι να μην έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό, ηλεκτρικό ρεύμα και άλλα είδη πρώτης ανάγκης. Είναι επίσης εξαιρετικά δύσκολο για τα παιδιά να παρακολουθούν τα μαθήματά τους και για τα ίδια τα σχολεία να παραμένουν ανοιχτά.
Προκειμένου να αντιμετωπίσει αυτές τις προκλήσεις, η μη κυβερνητική οργάνωση Shidhulai Swanirvar Sangstha είχε την ιδέα να κατασκευάσει κατοικίες, κέντρα υγείας και σχολεία που… επιπλέουν. Η οργάνωση λειτουργεί περίπου 100 σχολεία, καθένα από τα οποία αξιοποιεί την ηλιακή ενέργεια για να έχει ρεύμα, διαθέτει πρόσβαση στο ίντερνετ καθώς και μια μικρή βιβλιοθήκη.
Τα σχολεία αυτά είναι ταυτόχρονα και… σχολικά. Παραλαμβάνουν τους μαθητές τους από αποβάθρες και σταθμούς τις όχθες των ποταμών και στη συνέχεια «δένουν» κάπου για να ξεκινήσει το μάθημα. Όταν τελειώσουν τα μαθήματα, τα σχολεία-βάρκες επιστρέφουν τους μαθητές στα σπίτια τους και παραλαμβάνουν την επόμενη ομάδα.
Υπολογίζεται πως περίπου 70.000 μαθητές έχουν επωφεληθεί από το πρωτότυπο σύστημα, το οποίο άρχισε να λειτουργεί το 2002.
Το σχολείο σπηλιά.
Το δημοτικό σχολείο Dongzhong στεγαζόταν μέσα σε μια σπηλιά στο χωριό Miao της επαρχίας Guizhou της Κίνας. Η ίδια η λέξη Dongzhong σημαίνει «σε σπηλιά». H Guizhou είναι μια από τις φτωχότερες επαρχίες της Κίνας και λαμβάνει ελάχιστη κρατική στήριξη. Αντί να χτίσουν ένα σχολικό κτίριο για τις ανάγκες των μαθητών, οι κάτοικοί της αποφάσισαν το 1984 να ξεκινήσουν να λειτουργούν το σχολείο σπηλιά με 8 δασκάλους και 186 μαθητές.
Ορισμένοι από τους μαθητές έπρεπε να ταξιδεύουν ακόμη και 6 ώρες από και προς το σχολείο προκειμένου να λάβουν την εκπαίδευσή τους. Περισσότερο από δύο δεκαετίες μετά την έναρξη της λειτουργίας του, οι κινεζικές αρχές αποφάσισαν να βάλουν λουκέτο στο σχολείο. Σύμφωνα με εκπρόσωπο της κυβέρνησης, η κίνηση ήταν απαραίτητη διότι η Κίνα δεν ήταν μια «κοινωνία ανθρώπων των σπηλαίων».
Ένα σχολείο καταφύγιο του Ψυχρού Πολέμου.
Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ήταν πολλοί οι πολίτες των ΗΠΑ που θεωρούσαν πιθανή μια πυρηνική επίθεση από τη Σοβιετική Ένωση. Για τον λόγο αυτό, οι κάτοικοι της πόλης Αρτέσια στο Νέο Μεξικό αποφάσισαν να χτίσουν ένα υπόγειο σχολείο που θα λειτουργούσε παράλληλα ως καταφύγιο σε περίπτωση σύρραξης μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων. Η αυλή του σχολείου χτίστηκε πάνω από τις υπόγειες, χωρίς παράθυρα, σχολικές αίθουσες.
Το Abo Elementary School λειτούργησε μέχρι το 1995, όταν και έκλεισε λόγω αυξημένου κόστους συντήρησης. Ένα νέο σχολείο χτίστηκε πάνω από τη γη, ακριβώς δίπλα στο παλιό για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των κατοίκων και το Abo μετατράπηκε σε χώρο αποθήκευσης.
Εκπαίδευση από το μέλλον.
Το Σχολείο του Μέλλοντος στη Φιλαδέλφεια (Philadelphia School of the Future) άνοιξε τις πόρτες του στους πρώτους του μαθητές το 2006. Τα βιβλία δεν είναι απαραίτητα και τη θέση τους παίρνουν οι υπολογιστές, ενώ οι καθηγητές δουλεύουν σε «έξυπνους» πίνακες.
Παρά τις αρχικές δυσκολίες που αντιμετώπισε λόγω της δυσκολίας μαθητών και καθηγητών να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα, σήμερα αποτελεί μια μεγάλη επιτυχία. Οι αιτήσεις από υποψήφιους έχουν αυξηθεί ραγδαία τα τελευταία χρόνια (οι μαθητές γίνονται δεκτοί με κλήρωση) και οι υψηλοί βαθμοί αποτυπώνουν την επιτυχία του εγχειρήματος. Οι απόφοιτοι καταγράφουν επίσης μεγαλύτερα ποσοστά επιτυχίας στην αγορά εργασίας.
Χωρίς κανόνες ή… κάπως έτσι.
Το Ελεύθερο Σχολείο του Μπρούκλιν (Brooklyn Free School) είναι ακριβώς αυτό που λέει και το όνομά του… ένα ελεύθερο σχολείο. Οι μαθητές είναι εκείνοι που φτιάχνουν τους κανόνες. Το σχολείο είναι διαιρεμένο σε δύο τμήματα: ένα για μαθητές ηλικίας 4-11 ετών και ένα για μαθητές 11-18 ετών. Δεν υπάρχει διδακτέα ύλη και αν οι μαθητές δεν θέλουν να πάνε στο μάθημα, δεν πάνε! Αν θέλουν μπορούν να μελετήσουν μόνοι τους, να παίξουν ή να κάνουν μια βόλτα.
Στο σχολείο αυτό δεν υπάρχουν διαγωνίσματα, μαθήματα για το σπίτι ούτε καν βαθμοί. Αν ένας μαθητής το επιθυμεί, μπορεί να συγκαλέσει σύσκεψη με άλλους μαθητές και καθηγητές, οι οποίοι λειτουργούν απλώς ως συντονιστές εντός της σχολικής αίθουσας.
Πολλοί είναι εκείνοι που βλέπουν το Brooklyn Free School ως πρότυπο για την ανεξάρτητη, δημοκρατική εκπαίδευση, το οποίο μπορεί να βοηθήσει ιδιαιτέρως μαθητές που δυσκολεύονται να προσαρμοστούν σε ένα τυπικό σχολείο. Είναι όμως και ένα μοντέλο που έχει δεχτεί έντονη κριτική, σύμφωνα με την οποία το συγκεκριμένα περιβάλλον αδυνατεί να προετοιμάσει τους νέους για τον πραγματικό κόσμο.
Ένα άλλο επιχείρημα είναι πως μαθητές με πιο ισχνά οικονομικά μέσα, που δεν μπορούν να πληρώσουν για κατ’ οίκον διδασκαλία, στερούνται βασικών γνώσεων που θα έπρεπε να λαμβάνουν στα σχολικά τους χρόνια.
Μάθημα σε αποβάθρα τρένου.
Κάθε μέρα η Inderjit Khurana έπαιρνε το τρένο για να πάει στη δουλειά της και συναντούσε παιδιά που, αντί να βρίσκονται στο σχολείο, ζητιάνευαν. Δασκάλα η ίδια, γνώριζε πως δεν υπήρχε κανένα μέλλον για αυτά αν δεν λάμβαναν την απαραίτητη εκπαίδευση. Ήξερε όμως και ότι δεν μπορούσε να τα αναγκάσει να πάνε σχολείο, γι’ αυτό αποφάσισε να φέρει το σχολείο σε αυτά.
Το 1985 ξεκίνησε ένα πρόγραμμα διδασκαλίας στις αποβάθρες των τρένων. Δημιούργησε επίσης την οργάνωση Ruchika School Social Service Organization για να μετατρέψει τις αποβάθρες σε… αίθουσες διδασκαλίας. Το πρόγραμμα ξεκίνησε αρχικά με ένα μόνο σχολείο. Σήμερα όμως περισσότεροι από 4.000 μαθητές εκπαιδεύονται μέσω αυτού.
Το πρόγραμμα δεν απευθύνεται μόνο στα παιδιά των δρόμων αλλά και σε παιδιά φτωχών οικογενειών, οι οποίες με τη σειρά τους λαμβάνουν βοήθεια από την οργάνωση, όπως φάρμακα και τρόφιμα, προκειμένου τα παιδιά να μπορούν να συνεχίζουν τις σπουδές τους.
Νηπιαγωγεία στο Δάσος
Νηπιαγωγεία χωρίς τοίχους και ταβάνι. Μικρά παιδιά προσχολικής ηλικίας εκπαιδεύονται να παίζουν, να εξερευνούν και να μαθαίνουν στη φύση ακόμη και με τσουχτερό κρύο. Η ιδέα έγινε ιδιαιτέρως δημοφιλής στη Γερμανία. Μετά από μια επίσκεψή του σε ένα από τα πρωτότυπα αυτά νηπιαγωγεία δύο περίπου χρόνια πριν, το περιοδικό Spiegel έγραφε: Τα παιδιά κάθονταν σε κύκλο, τραγουδούσαν και έπαιζαν, όπως συμβαίνει σε κάθε νηπιαγωγείο.
Μόνο που εκεί κάθονταν σε κορμούς δέντρων γύρω από τη φωτιά. Κάθε πρωί – ό,τι καιρό και αν κάνει – 21 παιδιά καταφθάνουν στο νηπιαγωγείο αυτό βόρεια του Βερολίνου, ένα από τα περισσότερα από 1.500 νηπιαγωγεία του Δάσους που λειτουργούν στη Γερμανία.
Και μερικά σε ποιο άτυχες περιοχές του πλανήτη:
